De laatste serie was getiteld ‘De Voorspelling’. Acht toonaangevende wetenschappers presenteerden in het voorjaar van 2022 hun modellen voor de wereld van morgen op uiteenlopende terreinen van wetenschap: informatica, astronomie, geowetenschappen, biofysica, luchtvaarttechnologie, deeltjesfysica, en neurale netwerken.
Paradisolezingen
De voorspelling - modellen voor de wereld van morgen
Paradisolezing 1: Prof. dr. Maarten Kleinhans
Prof. dr. Maarten Kleinhans (hoogleraar Biogeomorfologie van rivieren en estuaria, Universiteit Utrecht) beet het spits af met een fascinerend verhaal over het ontstaan en verdwijnen van delta’s, en wat dat betekent voor de mens.
Hand-out
Bekijk de hand-out van deze lezing.
Zondag 6 maart 2022
Paradisolezing 2: Prof. dr. Heino D.E. Falcke
Hoogleraar Radioastronomie en astrodeeltjesfysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen
Hand-out
Bekijk de hand-out van deze lezing.
Een staarwedstrijd met zwarte gaten - Op reis door de kosmos
We maken een reis door de kosmos naar de donkerste uithoeken van het universum. Zwarte gaten markeren het einde van ruimte en tijd, waar licht verdwijnt en onze kennis van de natuurkundige wetten op de proef gesteld wordt. Eindelijk kunnen we ze zien, en we leren meer over deze zwaargewichten, en onszelf, dan ooit tevoren.Hand-out
Bekijk de hand-out van deze lezing.
Zondag 13 maart 2022
Paradisolezing 3: Prof. dr. Nynke H. Dekker
Hoogleraar Moleculaire biofysica aan het Kavli Institute of Nanoscience van de TU Delft
Hoe maak je een genetische kopie? - Over het filmen van moleculaire kopieerapparaten in actie
Van ons genoom, maar bijvoorbeeld ook van het genoom van virussen, worden regelmatig kopieën gemaakt. In ons geval, om het lichaam te laten herstellen of groeien; in het geval van een virus, om de populatie in stand te houden en nieuwe infecties teweeg te brengen, zoals we tijdens de huidige pandemie goed kunnen zien. In beide gevallen zijn het eiwitcomplexen die het kopiëren mogelijk maken. Om hun werking te begrijpen, proberen wij ze te observeren terwijl zij met het kopieerproces bezig zijn op individuele DNA of RNA moleculen: met andere woorden, we filmen deze moleculaire kopieerapparaten in actie.
Zondag 27 maart 2022
Paradisolezing 4: Prof. dr. Marcel H.M. Merk
Hoogleraar Science and Engineering aan de Universiteit Maastricht, bijzonder hoogleraar aan de Faculteit der Exacte Wetenschappen aan de VU Amsterdam, programmaleider LHCb op Nikhef
Voorbij het standaardmodel? - Over Beauty-deeltjes, de Flavour-puzzel en een nieuwe fundamentele kracht
De fundamentele bouwstenen van materie blijken voor te komen in drie soorten ‘flavour’-deeltjes die identieke krachten voelen. Het standaardmodel van elementaire deeltjes geeft geen antwoord op de vragen: ‘Waarom juist drie soorten deeltjes?’ en ‘Wat is er met antimaterie-deeltjes gebeurd?’Het oplossen van deze zogenoemde flavourpuzzel is het doel van het LHCb-experiment op CERN. Recentelijk zijn metingen gedaan die duiden op het bestaan van een nieuwe natuurkracht die juist níet identiek lijkt voor de verschillende deeltjes. Een dergelijke natuurkracht biedt een nieuwe blik op de natuurkunde tijdens de eerste miljardste seconde van het bestaan van het universum.
Hand-out
Bekijk de hand-out van deze lezing.
Zondag 10 april 2022
Paradisolezing 5: Prof. dr. ir. David Lentink
Prof. dr. ir. David Lentink (professor Biomimetica Rijksuniversiteit Groningen)
De kunst van het vliegen - Kolibri's, vleermuizen en bromvliegen als biomechanische modellen voor robots, drones en vliegtuigen.
Hoe werkt vliegen? Het is een eenvoudige vraag waarop we het grote antwoord nog steeds niet goed weten. Mensen kunnen nu al meer dan een eeuw vliegtuigen, drones en zelfs vliegende robots ontwerpen, maar we begrijpen verrassend weinig van hoe dieren vliegen. Eerst dachten we dat dieren zo’n beetje vliegen als vliegtuigen, maar de laatste inzichten laten zien dat vogels, vleermuizen, en insecten samen met een kleurrijk gezelschap aan andere diersoorten een totaal andere vliegkunst beheersen.
In zijn lezing zal hij laten zien hoe we van de natuur kunnen leren en waarom op dieren geïnspireerde robots effectieve modellen vormen om vliegen beter te begrijpen. Die biologisch geïnspireerde robots geven niet alleen verrassende inzichten, ze helpen ons ook de vliegtechniek voor de wereld van morgen te verbeteren.
De kunst van het vliegen - Kolibri's, vleermuizen en bromvliegen als biomechanische modellen voor robots, drones en vliegtuigen.
Hoe werkt vliegen? Het is een eenvoudige vraag waarop we het grote antwoord nog steeds niet goed weten. Mensen kunnen nu al meer dan een eeuw vliegtuigen, drones en zelfs vliegende robots ontwerpen, maar we begrijpen verrassend weinig van hoe dieren vliegen. Eerst dachten we dat dieren zo’n beetje vliegen als vliegtuigen, maar de laatste inzichten laten zien dat vogels, vleermuizen, en insecten samen met een kleurrijk gezelschap aan andere diersoorten een totaal andere vliegkunst beheersen.In zijn lezing zal hij laten zien hoe we van de natuur kunnen leren en waarom op dieren geïnspireerde robots effectieve modellen vormen om vliegen beter te begrijpen. Die biologisch geïnspireerde robots geven niet alleen verrassende inzichten, ze helpen ons ook de vliegtechniek voor de wereld van morgen te verbeteren.
Hand-out
Bekijk de hand-out van deze lezing.
Zondag 15 mei 2022
Paradisolezing 6: Prof. dr. Peter M.A. Sloot
Hoogleraar Complexe Systemen aan de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam
Bekijk de hand-out van deze lezing
De richting van de tijd - Hoe complexe systemen de toekomst voorspellen
Wij lijken een bijzonder geloof te hechten aan de waarde van voorspellingen. Horoscopen, handlezingen, almanakken, weddenschappen op sport- en politieke uitslagen, de AEX-index van overmorgen, het klimaat van de toekomst, het verloop van een pandemie, het einde der tijden, we krijgen er niet genoeg van. Helemaal gek is dat niet, de evolutie heeft ons uitgerust met een krachtig brein waarvan de pre-frontale cortex informatie integreert en redelijk succesvol voorspellingen doet. Een brein waarmee we ook instaat zijn gebleken computers te bouwen die dat allemaal nog beter kunnen. Dat schept verwachtingen. Toch gaat het eindeloos vaak fout. De Titanic zonk, Brexit kwam er, en ook Trump, en een ‘griepje’ gooiden onverwachts het gezondheidssysteem, de economie en ons sociaal leven totaal overhoop. Waarom zitten we er zo vaak naast? En is er hoop op verbetering? In deze lezing neem ik u graag mee in de nietlineaire wereld van alledag en maak ik u deelgenoot van mijn persoonlijke glazen bol.
Hand-out
Over de spreker
Peter Sloot is hoogleraar Complexe Adaptieve Systemen aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Met een achtergrond in de Chemie, Natuurkunde en Informatica en een promotie bij het Nederlands Kanker Instituut doet hij onderzoek naar nieuwe wegen om het gedrag van complexe systemen te voorspellen. Complexe systemen zijn samengestelde systemen waarvan het geheel meer en anders is dan de som der delen. We zien ze overal om ons heen; in migrerende vogels die zichzelf in zwermen organiseren, in ons immuunsysteem, in sociale- en opinie- netwerken, in de dynamica van epidemieën, maar ook in de structuur van onze steden en de samenleving. Sloot onderzoekt met behulp van nieuwe computationele- en wiskundige methoden de manier waarop deze complexe systemen zichzelf organiseren. In 2010 ontving hij de prestigieuze Leading Scientist career award. In 2014 kreeg hij de middelen en mankracht om het Complexiteits Instituut in Singapore op te zetten en in 2016 werd hij de founding director van het Institute for Advanced Study aan de UvA, een interdisciplinaire hub om ‘wicked problems’ te bestuderen. Sloot is een enthousiast wetenschapscommunicator.
Zondag 22 mei 2022
Paradisolezing 7: Prof. dr. Amina Helmi
Hoogleraar Dynamica, structuur en vorming van de Melkweg, aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen
Rugby met de Melkweg - Voorspellingen over de toekomst en inzichten in het verleden van sterrenstelsels
We vermoedden lange tijd dat sterrenstelsels groeien door botsingen en samensmeltingen met andere stelsels, maar klopt dat wel? Hoe ging dat in de praktijk? En wat staat ons nog te wachten? Met de ruimtemissie Gaia kunnen we individuele sterren in onze kosmische nabijheid observeren en meten hoe oud ze zijn, hun chemische samenstelling en hoe ze bewegen. Al deze eigenschappen helpen ons het verhaal van de vorming van de Melkweg te reconstrueren en als het ware een soort galactische archeologie uit te voeren. We beginnen aan een reis die ons meeneemt naar de jeugd van de Melkweg en eindigen met een kijkje in wat ons in de toekomst te verwachten staat.
Zondag 29 mei 2022
Paradisolezing 8: Prof. dr. Sander M. Bohte
Senior onderzoeker bij CWI en Hoogleraar Cognitive Computational Neuroscience aan de UvA, hoogleraar Biologically Inspired Neural Computation aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Kijken in de ziel van AI - Over het brein als computer
Moderne Artificial Intelligence (AI) is sterk geïnspireerd op het functioneren van het brein. Maar hoe werkt het brein eigenlijk? Of, preciezer, hoe is ons brein in staat om intelligent gedrag te genereren? En wat bedoelen we eigenlijk met ‘intelligent gedrag’? In zijn Paradisolezing gaat Sander Bohte in op de vraag hoe de honderden miljarden cellen in ons brein in staat zijn om intelligent gedrag te leren en uit te voeren. Hij gaat daarbij in op de overeenkomsten met een computer, maar ook op de verschillen en hoe deze verschillen nieuwe inzichten bieden voor slimmere AI en energie-zuinigere computers.
Zondag 19 juni 2022
Organisatie
De Paradisolezingen worden georganiseerd door Verstegen & Stigter culturele projecten en Paradiso, met steun van Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Met dank aan Rijksmuseum Boerhaave en VPRO.
